Stemwijzer Onderwijs 2021

De situatie in 2021 in het kort:

Tussen 1986 tot en 2015 hadden studenten recht op de basisbeurs. Deze onafhankelijke studiebeurs die werd omgezet in een gift wanneer een student binnen tien jaar een diploma haalt. Met steun van VVD, PvdA, D66 en Groenlinks werd deze beurs in het schooljaar 2015/2016 vervangen door het zogeheten “sociale leenstelsel”. De beurs is sindsdien een lening die tegen ‘gunstige’ voorwaarden moet worden terugbetaald. 

In 2021 blijkt het draagvlak voor dit sociale leenstelsel zo goed als verdwenen. Alleen de VVD behoudt vertrouwen in de huidige vorm. 

Voor sociaal leenstelsel

 VVD
“Behoud van sociaal leenstelsel. Zo blijft het hoger onderwijs laagdrempelig en toegankelijk voor iedereen.”

• Behoud huidig sociaal leenstelsel
• Aanvullende beurs blijft beschikbaar voor studenten uit gezinnen met lager inkomen
• Oud-student lost lening naar draagkracht af
• Rentepercentages blijven laag
• Opbrengst sociaal leenstelsel investeren in verbetering kwaliteit onderwijs
• Eenvoudiger controleerbaar van besteding geld voor studenten
   

Tegen sociaal leenstelsel

50PLUS
“50PLUS wil terugkeer van de basisbeurs. Studeren is voor iedereen.”

• Terugkeer oude basisbeurs

CDA
“Wij voeren een basisbeurs voor studenten in zodat alle jongeren weer kunnen doorleren zonder grote schulden te maken.”

• Invoer nieuwe basisbeurs voor bachelorfase
• Onderscheid thuis- en uitwonende studenten
• OV-studentenkaart blijft
• Extra onderwijsmiddelen voor hoger onderwijs blijven

ChristenUnie
“We willen minder prestatiedruk op jongeren, daarom schaffen we het leenstelsel af.”

• Terugkeer oude basisbeurs
• €550,- per maand voor uitwonende studenten
• Investeringen voor het hoger onderwijs blijven

D66
“D66 kiest voor een nieuwe studiebeurs. Hierbij pakken we de knelpunten uit het huidige leenstelsel aan.”  

• Studiebeurs voor meer studenten beschikbaar: maximaal €400,- per maand voor alle studenten wiens ouders tot €70.000 per jaar verdienen
• Trapsgewijs studiefinanciering vervangen door een heffingskorting voor studenten
• Inzet van studievouchers om studieschuld te verlagen
• Studiebeurs en OV-studentenkaart als gift bij behalen diploma
• Versoepeling huidige prestatie-eisen aan studiebeurs
• Studenten OV-kaart blijft
• Verdubbeling bedrag studievouchers voor studenten

DENK
“Het leenstelsel afschaffen en de oude basisbeurs herinvoeren.”

• Terugkeer oude basisbeurs
• Compensatie voor generatie die niet in aanmerking kwam voor basisbeurs

Forum van Democratie
“Herinvoering basisbeurs.”

• Terugkeer oude basisbeurs
• Compensatie voor generatie die niet in aanmerking kwam voor basisbeurs

GroenLinks
“Het leenstelsel vervangen we door een nieuwe studiebeurs.”

• Voor iedere achttienjarige een startkapitaal van €10.000
• Leen-generatie krijgt ook recht op startkapitaal
• Vervanging leenstelsel met een studiebeurs van maximaal €400,- per maand, afhankelijk van het inkomen van de ouders

Partij van de Arbeid
“Voorkomen dat jongeren al aan het begin van werkzame leven worden opgezadeld met schulden. Daarom voeren we de basisbeurs weer in.”

• Invoering basisbeurs in combinatie met progressief belastingstelsel (toptarief 60% voor hoogste inkomens)
• Compensatie voor generatie die niet in aanmerking kwam voor basisbeurs
• Extra investeringen in onderwijs blijft
• Uitbreiding van de aanvullende beurs blijft
• Aanvullende beurs beschikbaar maken voor kinderen met ouders met een middeninkomen, door verlaging van het afbouwpercentage

Partij voor de Dieren
“Partij van de Dieren heeft zich altijd verzet tegen het ‘sociale leenstelsel’, dat mede met behulp van progressieve partijen is ingevoerd.”

• Forse verlaging collegeld
• Terugkeer oude basisbeurs
• Compensatie voor generatie die niet in aanmerking kwam voor basisbeurs
• Onderzoek naar mogelijkheden ontwikkelbudget voor iedere Nederlander, als invulling voor de basisbeurs

PVV
“De PVV is altijd tegen het leenstelsel geweest. Het is onaanvaardbaar om studenten voor een groot deel van hun leven op te zadelen met schulden.”

• Terugkeer oude basisbeurs 

SGP
“Het huidige leenstelsel schiet overduidelijk tekort.”

• Terugkeer oude basisbeurs
• Royale uitbreiding aanvullende beurs voor middeninkomens
• Compensatie voor generatie die niet in aanmerking kwam voor basisbeurs

SP
“Studenten moeten zonder schuld kunnen studeren.”

• Voor alle studenten een studiebeurs
• Aanvullende beurs voor jongeren uit gezinnen met lager inkomen
• Compensatieregeling (oud)-studenten die onder schuldenstelsel vielen

De situatie in 2021 in het kort:

Tijdens de huidige coronacrisis is om- en bijscholing relevanter dan ooit te voren. Zeker nu er in sommige sectoren door corona helemaal geen werk meer is. Door bij- en omscholing, kunnen werkzoekenden zich aantrekkelijker maken voor de arbeidsmarkt. Veel partijen pleiten al voor een persoonlijk opleidingsbudget die Nederlanders hun leven lang kunnen blijven inzetten voor persoonlijke en educatieve ontwikkeling.

Standpunten per partij:

50PLUS
“Inzetten op levenslang leren en ontwikkelen.”

• Leren en ontwikkelen mogelijk, ook op latere leeftijd
• Voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo) moet overdag en 's avonds beschikbaar zijn
• Beschikbaar bedrag voor volwassenenonderwijs moet flink omhoog

CDA
“Met leerrechten gedurende je hele loopbaan kennis en vaardigheden op peil houden of laten omscholen als dat nodig is.”

• Iedere werknemer krijgt leerrechten
• Overheid levert bijdrage aan opbouw leerrechten voor lager- en middelbaar opgeleiden
• Leerrechten vast onderdeel van arbeidscontracten en cao
• Met leerrechten-stelsel aparte bovenbouw voor volwassenenonderwijs starten
• Samenwerking gemeenten, UWV, uitzendbureaus en onderwijsinstellingen voor betere begeleiding werkzoekenden
• Persoonlijk advies m.b.v. kennis-APK voor scholing- en ontwikkelkansen

ChristenUnie
“Bijscholing aantrekkelijker maken.”

• Iedereen vanaf geboorte een persoonlijk ontwikkelbudget: de leerrekening
• Werkgever vergroot leerrekening van werknemer iedere maand met een bijdrage
• Leerrekening verhuist mee naar eventuele volgende werkgever
• Bijscholing aantrekkelijker maken
• Wettelijk maximum collegegeld voor tweede studie 
• Publiek-privaat bekostigde infrastructuur voor loopbaanbegeleiding en scholingsadvies beschikbaar voor iedereen

D66
“We willen dat er meer aandacht komt voor scholing van werkenden.”

• Lager collegegeldtarief bij tweede studie
• Opheffing maximum leeftijd aangaan studielening en drie jaar extra lenen voor werkenden
• Continue bijscholen in digitale vaardigheden mogelijk maken
• Meer publiek aanbod omscholing via onder andere mbo-, hbo-instellingen
• Werkgevers worden gestimuleerd om bij- en omscholing aan te bieden aan werknemers
• Overheid zorgt voor overzichtelijk aanbod voorzieningen en regelingen m.b.t. leven lang ontwikkelen
• Ontwikkelbudget vanaf 16 jaar voor onderwijs en ontplooiing
• Uitbreiding van tegemoetkoming voor deeltijdonderwijs, levenlangleren-krediet en mogelijkheden voor ontwikkeladviezen
• Meer inzet sectorale opleidingsfondsen voor omscholing naar andere sectoren

DENK
“Omscholing is van groot belang om mensen vanuit een positie van werkloosheid snel naar werk te begeleiden.”

• Kosteloze omscholing voor afgestudeerden die opleiding hebben gevolgd in sector die (door corona) onder druk staat
• Meer omscholingsmiddelen vrijmaken om werklozen aan een baan te helpen
• Omscholing wordt dwingende verplichting voor bedrijven waar ontslagen vallen
• Uitbreiding scholings- en professionaliseringsmogelijkheden leraren
• Werklozen omscholen om betaalde verzorging te leveren via zorgbureau
• Minimum percentage uitgaven door scholen, zoals minimale investering in scholing personeel

Forum voor Democratie
Het thema om- en bijscholing ontbreekt op het partijprogramma van het Forum voor Democratie, op één standpunt na;

• Handhaven op chauffeursopleidingen, bijscholingen en minimale talenkennis

GroenLinks
“GroenLinks maakt van deze coronacrisis het keerpunt naar een eerlijke arbeidsmarkt”

• Investeren in scholing om eerlijke arbeidsmarkt te bevorderen
• Verruiming omscholingsmogelijkheden voor mensen uit bijstand naar sectoren met (toekomstige) personeelstekorten
• Werklozen krijgen persoonlijke begeleiding als dat nodig is
• Één onafhankelijk werkloket voor vragen over werk, loopbaan, scholing, begeleiding naar werk en ontwikkelingsbudget

Partij van de Arbeid
“We zorgen dat iedereen zich kan blijven ontwikkelen, ook op latere leeftijd.”

• Werkgarantie instellen waarbij werknemers bij onverhoopt baanverlies omgeschoold worden
• Bedrijven die steun ontvangen krijgen boete bij niet meewerken aan werkgarantie
• Werkgevers verplichten dat werknemers een brede, waardevolle en gekwalificeerde scholing krijgen
• Vergemakkelijken van op latere leeftijd een opleiding volgen
• Beroeps- en kennisinstellingen gaan grotere bijdrage leveren aan leven lang leren
• Wettelijk collegegeld tarief geldt ook voor mensen die al opleiding hebben afgerond
• Om de twee jaar onafhankelijk en lokaal loopbaangesprek
• Ontwikkeling en om- en bijscholing aantrekkelijker maken door trajecten die ook na werk gevolgd kunnen worden in combinatie met vouchers voor werkenden
• Opzet tweede kans beroepsbegeleidende leerweg trajecten voor omscholing in combinatie met uitkering en aanvulling oude en nieuwe werkgever
• Geoormerkt budget voor scholing in de WW
• Alle werkenden krijgen daarnaast vouchers om zich bij- of om te scholen

Partij voor de Dieren
“Goed en toegankelijk onderwijs vormt het fundament van een vrije, democratische samenleving.”

• Onderzoek naar ontwikkelbudget voor iedere Nederlander voor het volgen van (aanvullend) onderwijs
• Als eerst een ontwikkelbudget voor mensen die tot dan toe weinig gebruik hebben kunnen maken van opleidingen 
• Breed om- en herscholingsprogramma voor beroepen waar in de toekomst minder behoefte aan is

PVV
Het thema om- en bijscholing ontbreekt op het partijprogramma van de Partij voor de Vrijheid.

SGP
“Onderwijs, cultuur en wetenschap verrijken het leven van mensen.”

• Persoonlijk scholingsbudget voor leerlingen op VMBO en MBO om gemakkelijker bij te scholen, voorzien vanuit de overheid
• Gemeenten meer ruimte geven om keuzes te maken rondom re-integratie
• Vroegtijdige omscholing mogelijk maken voor werkenden met zwaar beroep
• Geen sollicitatieplicht voor alleenstaande ouders in bijstand, maar voorbereiden op functioneren op de arbeidsmarkt met volgen van opleiding of cursus

SP
“We maken het aantrekkelijker om een leven lang bijscholing te volgen.”

• Aantrekkelijker maken mogelijkheid leven lang bijscholing volgen

VVD
“We praten over ‘een leven lang leren’, zonder dat het echt gebeurt. Vernieuwingen in het onderwijs en op de arbeidsmarkt zijn nodig (...).”

• Experimenteren met persoonlijk studietegoed (leerrechten) als bekostiging van studie
• Lager collegegeld bij opleidingen die mensen klaarstomen voor sector waarin tekort op de arbeidsmarkt bestaan
• Combinatie online en fysiek onderwijs om bijscholing via Leven Lang Ontwikkelen-modules te vergemakkelijken
• Opleiding per studiepunt betalen om makkelijker opleiding naast een baan te volgen
• Persoonlijke leerrekening voor iedere werknemer om scholing mee te betalen
• Openstelling Leven Lang Ontwikkelen-budgetten door de overheid voor BBL-opleidingen en derde leerweg
• Vrijstelling binnen studie bij opgedane praktijkkennis om drempel voor bijscholing van werkenden met aantoonbare kennis te verlagen
• Omscholing via Leven Lang Ontwikkelen-modules mogelijk via bekostigde als private onderwijsinstellingen
• Verruiming werkkostenregeling om investeren in scholing voor werknemers meer mogelijk te maken

De situatie in 2021 in het kort:

Er is al jaren sprake van een groot lerarentekort in het basisonderwijs. Door de hoge werkdruk en het lage salaris kozen de laatste jaren steeds minder mensen voor het leraarschap. Ook helpt de bestaande salariskloof tussen docenten op het basis- en middelbaar onderwijs niet mee om nieuwe leraren voor de klas te krijgen. Partijen opperen in hun verkiezingsprogramma’s verschillende oplossingen hoe zij het lerarentekort gaan terugdringen.
 

Standpunten per partij:

50PLUS
“De positie en de beloning van leraren basis- en voortgezet onderwijs moeten worden versterkt.”

CDA
“Wij willen eerherstel voor gezag en respect leerkrachten.”

• Meer tijd en ruimte voor lesontwikkeling, minder administratie en goed salaris
• Uitloopschaal creëren voor senior leraar
• Toeslag voor leraren in speciaal onderwijs of in wijken met veel kinderen met leerachterstand
• Interesse in PABO vergroten met halvering collegegeld eerstejaars en stagevergoeding

ChristenUnie
“Om het lerarentekort tegen te gaan, worden de loopbaanperspectieven voor leraren vergroot.”

• Aanpak werkdruk door werkdrukmiddelen structureel beschikbaar te stellen
• Loopbaanperspectief van leraren vergroten
• Loonkloof tussen basis- en voortgezet onderwijs dichten
• Één cao voor basis- en voortgezet onderwijs
• Goede begeleiding startende leraren en zij-instromers
• Pabo beter inrichten om meer mannen voor de klas te krijgen
• Verkort opleidingstraject tot leraar mogelijk voor mensen met praktijkervaring
• Leraren voortgezet speciaal onderwijs conform beloond als in reguliere voortgezet onderwijs.
• Investeren in (professionele) ontwikkeling van leraren en schoolleiders
• Makkelijker overstappen voor leraren tussen onderwijssectoren

D66
“Minder regels, kleinere klassen en minder lesuren voor leraren.”

• Verhogen van salaris basisschoolleraren naar niveau middelbare docenten
• Gezamenlijke cao voor heel funderend onderwijs
• Hoger salaris voor leraren die werken op scholen met veel leerlingen met leerachterstand
• Lestaak van leraren verlagen van 25 uur naar 20 uur
• Traineeship eerste twee jaar voor startende leraren
• Minder regels, kleinere klassen en minder lesuren voor leraren
• Meer loopbaanperspectief en carrièrepaden voor leraren
• Samenwerking lerarenopleiding en scholen kan uitval startende leraren voorkomen
• Leraren OntwikkelingsFonds wordt structureel onderwijsinnovatiefonds
• Omscholing naar mbo-docent vergemakkelijken voor mensen met ‘pedagogisch didactisch getuigschrift’
• Ruimer leerbudget voor permanente ontwikkeling, zowel vakinhoudelijk als persoonlijk
• Financiering bij- of omscholing tot docent vanuit lerarenbeurs bekostigen

DENK
“Beter salaris voor leraren.”

• Leraarschap meer waarderen door onder andere beter salaris 
• Vermindering bureaucratie om werkdruk te verlagen
• Uitbreiding scholings- en professionaliseringsmogelijkheden voor leraren

Forum voor Democratie
“Meer aanzien van het vak door betere salariëring, kleinere klassen, minder papierwerk en meer autonomie.”

• Betere werkomstandigheden voor leraren, waardoor het aanzien voor het vak stijgt
• Leraren werken vaker fulltime
• Meer eigen verantwoordelijkheid en vrijheid bij leerkracht voor goed onderwijs 

Groenlinks
“We investeren in de kwaliteit van het voortgezet speciaal onderwijs.”

• Lonen leraren voortgezet speciaal onderwijs gelijk trekken tot aan de lonen in het reguliere onderwijs
• Verhoging salaris in basisonderwijs en ondersteunend personeel
• Meer zeggenschap leraren over eigen werk
• Onderwijssectoren krijgen beschikking over eigen werkdrukmiddelen
• Meer bijscholingsmogelijkheden beschikbaar stellen

Partij van de Arbeid
“Leraren krijgen de beloning en de ondersteuning die ze verdienen.”

• Structureel extra investeren in leraren, schoolleiders en ondersteunend onderwijspersoneel
• Leraren in basis- en speciaal onderwijs krijgen evenveel betaald als collega’s in het voortgezet onderwijs
• Meer ontwikkeltijd en kleinere klassen
• Rijksacademie opstellen voor leraren om uitval startende leraren te verminderen
• Leraar houdt permanente recht om zich bij te scholen
• Zij-instroom leraarschap wordt makkelijker en aantrekkelijker door beter aansluiting op eerder verworven competenties en wegnemen financiële belemmeringen
• Zorgvuldige invoering veranderingen in het onderwijs

Partij voor de Dieren
“Om het lerarentekort aan te pakken verlagen we de werkdruk en worden de lerarensalarissen verhoogd.”

• Verlagen werkdruk en verhogen lerarensalaris
• Regie werk weer in handen van leraren zelf
• Vermindering aantal lesuren naar maximaal 20 uur per week
• Gelijktrekking beloningen basisonderwijs met voortgezet onderwijs
• NT2 leraren krijgen een cao
• Meer voorzieningen voor coaching en begeleiding nieuwe leraren

PVV
“Leraar als zelfstandig en zelfbewuste pedagoog voor de klas.”

• Beroep leraar moet weer aantrekkelijker worden
• Leraar als zelfstandig en zelfbewuste pedagoog voor de klas i.p.v. als uitvoerder van onwerkbare onderwijsvernieuwingen bedacht door mensen buiten de klas
• Kennisbasis van de leraar herstellen
• Betere beloningen voor leraren

SGP
“Loonkloof tussen docenten in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs zoveel mogelijk dichten.”

• Loonkloof tussen leraren in basisonderwijs en voortgezet onderwijs zo veel mogelijk rechttrekken
• Meer mannen werkzaam krijgen in basisonderwijs
• Bij bevoegdheidseisen in basisonderwijs onderscheid maken tussen leraren die richten op jongere en op oudere leerlingen
• Werkdruk verlagen door de school zelf, binnen wettelijke grenzen, meer vrijheid te geven op gebied van ontwikkeling van de leerlingen
• Onderwijsinstellingen moeten doelstellingen gaan formuleren om het aandeel flexibele contracten fors te beperken
• Afspraken tussen overheid en sector om te voorzien in meer, specifiek voor mbo opgeleide, docenten

SP
“Docenten krijgen een hoger salaris.”

• Aantrekkelijker maken beroep leraar 
• Hoger salaris voor docenten
• Dichten van loonkloof tussen basisschool en voortgezet speciaal onderwijs versus het voortgezet onderwijs
• Lonen landelijk uitbetalen via een nationale cao
• Geld voor onderwijs is niet bedoeld voor hogere beloningen of dure bonussen van bestuurders
• Verlagen werkdruk door middel van kleinere klasse en minder onnodige bureaucratie

VVD
“Starters en zij-instromers krijgen eerste drie jaar begeleiding om uitval te voorkomen.”

• Een hoger salaris voor excellente leraren om professionele ontwikkeling te stimuleren
• Recht op bijscholing voor leraren
• Starters en zij-instromers krijgen eerste drie jaar begeleiding om uitval te voorkomen
• Scholingsprogramma's vervangen de lerarenbeurs
• Aantrekkelijker maken van leraarschap in combinatie met een andere baan
• Specialisatiemogelijkheden binnen lerarenopleiding