Onderzoek: Taalvakken

De Nederlandse arbeidsmarkt en de samenleving internationaliseren. Niet alleen op het werk en tijdens het studeren, maar ook in het dagelijks leven, zoals in een winkel of op een terras in de stad moeten we ons soms verstaanbaar kunnen maken in een andere taal. Daardoor is het beheersen van andere talen onmisbaar. Maar hoe presteren scholieren eigenlijk de afgelopen 10 jaar op het gebied van taal? En zijn er opvallende trends te zien? Online opleidingsinstituut Laudius zocht het uit. Om antwoord te geven op deze vragen, analyseerden we de eindexamenresultaten van het vmbo, de havo en het vwo van de afgelopen 10 jaar.

Wie volgt welke taal? 

Engels is voor alle opleidingsniveaus verplicht. Of leerlingen ook een tweede of zelfs een derde vreemde taal moeten volgen, hangt af van het opleidingsniveau, profielkeuze en het leerjaar. De talen die momenteel gevolgd kunnen worden in Nederland zijn Duits, Frans, Spaans, Fries, Arabisch, Turks, Italiaans, Chinees en Russisch. Het exacte aanbod verschilt per school.

Meest gevolgde taalvakken

Het één-op-één vergelijken van de resultaten voor de verschillende talen gaat niet altijd op, want de vakken worden niet op hetzelfde taalniveau beoordeeld. Zo gelden er natuurlijk hogere eisen aan Nederlands dan aan Engels en weer hogere eisen aan Engels dan aan Spaans of Arabisch. Lees meer over de verschillende taalniveaus op de pagina van SLO over het Europees Referentiekader voor de Talen (ERK).

Hieronder een overzicht van meest gevolgde taalvakken met het gemiddelde cijfer en aantal studenten per jaar.

Steeds betere resultaten voor Engels

De vakken Nederlands en Engels lenen zich van alle taalvakken het beste voor een één-op-één vergelijking. Beide vakken zijn verplicht en jaarlijks leggen zo’n 160.000 scholieren beide eindexamens af. Wat opvalt is dat er de afgelopen 10 jaar een duidelijk opwaartse trend zit in de eindexamencijfers voor Engels. In 2012 was het gemiddelde cijfer voor Engels een 6,4. Inmiddels scoren scholieren gemiddeld een 7 voor dit vak. En dat terwijl het cijfer voor de centraal examens Nederlands een 6,2 is gebleven. 

Dat is ook het gemiddelde cijfer wat eindexamenkandidaten scoorden voor Nederlands over die gehele periode. Dit is opvallend lager dan het gemiddelde eindcijfer voor Engels: een 6,7. 

Mark van Hegelsom, manager opleidingen van Laudius verklaart: “Engels is ook een verplicht vak in het primair onderwijs. Basisscholen bepalen echter zelf vanaf welke groep ze Engels aanbieden, en in welke vorm. Dit leidt tot behoorlijke niveauverschillen. De laatste jaren bieden steeds meer scholen Vroeg vreemdetalenonderwijs (vvto) en Tweetalig primair onderwijs (tpo) aan. Dit zorgt waarschijnlijk voor een betere aansluiting met het voortgezet onderwijs, en een hoger instapniveau.”

Spaans als examenvak steeds populairder

Afhankelijk van het opleidingsniveau én het schoolaanbod volgen scholieren naast Nederlands en Engels nog één of meer verplichte vreemde talen. Maar welke zijn bij huidige leerlingen eigenlijk het populairst? En hoe verschilt dit ten opzichte van 10 jaar geleden?

Duits en Frans worden door de meest scholieren gevolgd, met gemiddeld 64.000 en 33.000 deelnemers aan het centraal examen. Het eindcijfer voor beide vakken blijft redelijk stabiel met respectievelijk een 6,1 en 6,2. Ook het aantal leerlingen dat één of beide vakken volgt was jarenlang stabiel, maar voor Duits lijkt een duidelijke daling te zijn ingezet. 

Spaans wordt gevolgd door een beperkt aantal scholieren (gemiddeld 3.000), maar er is een interessante trend te zien: Spaans als examenvak is namelijk aan een flinke opmars bezig. Waar in 2012 slechts 2.100 leerlingen het Centraal Examen Spaans maakten, waren dat er in 2021 ruim 4.200. Een verdubbeling in 10 jaar tijd dus. Deze scholieren lijken hoofdzakelijk de keuze te maken voor Spaans ten koste van Duits.

Lerarentekort: hoogste bij Nederlands

In het voortgezet onderwijs wordt de komende jaren een extra tekort aan leraren verwacht. Als het gaat om moderne vreemde talen zijn het vooral Nederlands, Duits, Frans die lijden onder het tekort (CAOP, CentERdata & MOOZ, 2021). Het zijn juist deze vakken waar de resultaten niet (structureel) lijken te verbeteren, of waar de populariteit bij studenten lijkt af te nemen.

De tekorten zijn het hoogst voor het vak Nederlands, als gekeken wordt naar de verwachte in- en uitstroom van leraren per taalvak. De grootste problemen bij Frans en Duits waren in 2020: toen was het verschil tussen de instroom en uitstroom het grootst. In de toekomst is de instroom bij Frans het minst toereikend voor het opvangen van de verwachte uitstroom.

Meer animo voor overige talen in het curriculum

Sinds de jaren 90 is het ook mogelijk om eindexamen te doen in de vakken Turks en Arabisch. Gemiddeld kiezen jaarlijks respectievelijk 150 en 139 scholieren hiervoor. Voor het vak Arabisch stijgt dit aantal al enkele jaren. De gemiddelde eindcijfers voor beide vakken is hoog: op Turks scoort de gemiddelde leerling sinds de invoering van het Centraal Examen Turks een 7,1. Bij Arabisch scoren leerlingen nog een stuk hoger: sinds ze examen kunnen doen in Arabisch is het gemiddelde eindcijfer een 8.

Scholen in de provincie Friesland hebben de mogelijkheid om hun leerlingen het Fries als extra taal te laten kiezen. Dit wordt ook steeds populairder. In 2012 kozen slechts 75 Friese leerlingen voor de streektaal als eindexamenvak, maar in 2018 was dit aantal meer dan verdubbeld naar 159 leerlingen. In het afgelopen jaar werd het CE Fries bij 149 leerlingen afgenomen. Toen volgden dus voor het eerst meer scholieren het vak Arabisch dan Fries.

Onderzoeksmethode

Laudius analyseerde alle examenverslagen van Stichting Cito vanaf 2012 tot en met 2021. Hierbij vergeleek het thuisstudieplatform hoe scholieren presteerden bij taalvakken er jaargang. 

Ook bracht het opvallende trends in voorkeuren over deze periode in kaart. In 2020 waren geen centrale examens vanwege corona, deze data mist daardoor. Ook de vakken Chinees, Italiaans en Russisch zijn vanwege het kleine aantal deelnemers buiten beschouwing gelaten.